MİLLET BAHÇESİ

 

‘1920ler… Bir de kır kahvesi bulunuyor: Meclis’in karşısındaki bir set üstündeki üç-beş cılız söğüt ve kavak ağacının bulunduğu Millet Bahçesi. Yazın burada oturuyorlar’ (Arcayürek, 2005).

 

19. yy. sonrası meydanın alt tarafındaki mezarlık temizlenmiş ve burada bir Şehir Bahçesi düzenlenmiştir (Bayraktar, 2013).

 

“Şehir Bahçesi” diye anılan park, dönemin ender açık kamusal alanlarındandır (Ergut, 2005). Açık hava eğlenceleri açısından büyük önem taşıyan bahçe, aynı zamanda törenlerin izlenme yeri ve vekillerle bürokratların dinlenme mekânıdır (Osmay, 1998). Ankara Palas, Merkez Bankası, Bankalar Caddesi üçgeninde kalan ve farklı platformlardan oluşan, içinde bir restoran ve çay bahçesi bulunan bahçede Cumhuriyet sonrası kurgulanan modern yaşamın yaygınlaşması ve sergilenmesi amacıyla özel günlerde hafif müzik eşliğinde dans edilmektedir (Dilek & Açıksöz, 1997).

 

Ankara Palasın hemen üstünde bir ufak düzenli parkın daha yer aldığı görülür. Bu park cumhuriyet yönetimin ilk parkıdır. Adı "Millet Bahçesi[1]"dir. Ulus'ta yer alan bir yangın sonrası bazı esnafa burada baraka dükkânlar verilmiş, daha sonraları bu dükkânlar yanmış, esnaf bugünkü Sümerbank'ı n arkasına taşınmıştır. Bilahara burası için ulusal düzeyde bir mimarlık yarışması açılarak Türkiye Cumhuriyeti'ni n ilk parkı "Millet Bahçesi " bugünkü, rantı düşük 100. Yıl Çarşısı'na dönüştürülmüştür (Ateş, 1989).

 

Millet bahçesinin yapımı Ziraat Mektebi’nin açılışından sonradır. Ziraat Mektebi hocalarından Ziraatçi Muhittin Bey’in düzenlediği Millet Bahçesi özellikle akasya ağaçları ve ortasındaki havuzuyla yapıldığı dönemde bir vaha gizi Ankaralılara büyük hizmette bulunmuştur. İçinde ahşap ağırlıklı bir de tiyatro binasının bulunduğu Millet Bahçesi 1926’ya kadar ilk yapıldığı halde kalmıştır. Çevresi duvar ve demir parmaklıkla çevrili millet bahçesinin karşısına daha sonra Enver Paşa’nın İttihat ve Terakki Kulübü’nün binası yapılmıştır. Bu yapı daha sonra birinci meclis binası olarak hizmet vermiştir. Millet Bahçesi Cumhuriyetin kuruluşunda pek çok önemli olaya tanıklık etmiştir (Memlük, Bulvarın Yeşil Parçaları, 2009).

 

‘1 Mayıs 1922…Millet Bahçesinde bir eğlence düzenlenir. ‘Malül Makinist’ piyesi sahnelenir. Bahçe rengârenk fenerlerle donatılır ve Türkiye ilk işçi bayramını böyle bir coşkuyla kutlar. Millet Bahçesi’nin görevleri bununla da bitmez, örneğin bahçenin istasyon yönünde 1928 yılında, yanan ahşap bir sinema açılır, hatta arada bir burada tiyatro da oynar’ (Memlük, Bulvarın Yeşil Parçaları, 2009).

 

Bol akasya ağaçlı Millet Bahçesi 1926 yılında kapatılır. 1933’de yıkılıp yerine tek katlı Muhasebe-i Hususiye (Özel İdare) Çarşısı yapılır. Ancak dükkânların arkasında kalan bir bölüm yer, şehir bahçesi olarak 1959 yılına kadar kullanılmıştır. Anılarıyla, hatıralarıyla, aşklarıyla, hüzünleriyle yok olur. Tarihte bile artık hatırlanmaz olur.

 

----------------------------------------------------------------------------------

 

[1] Osmanlı İmparatorluğunda iki kez (birincisi 1876 ikincisi 1908) meşrutiyet ilan edilmiştir. Özellikle II. Meşrutiyetin yarattığı eşitlik, kardeşlik ve hürriyet ortamında; Osmanlı milletinin yaratılması, ilerlemesinin gerçekleştirilmesi, medeniyete ilişkin yapılanmalar toplumun ana hedefleri haline getirilmeye çalışılmıştır. Başta Anadolu olmak üzere tüm Osmanlı ülkesinde meşrutiyetin ruhunu yansıtacak yeni yapılanmalar hızla uygulamaya konmuştur. Bu uygulamaların en önemlilerinden birisi de Fransa’daki Halk Bahçeleri’nden esinlenerek yapılan ‘Millet Bahçeleri’dir. Millet Bahçeleri’yle, kişilerin ve toplumun sosyalleştirilmesi ve kontrol edilmesi hedeflenmektedir.

 

----------------------------------------------------------------------------------

 

Arcayürek, C. (2005). Bir Zamanlar Ankara. Ankara: Bilgi Yayınevi.

Ateş, T. (1989). Fotoğraflarla Eski Ankara. Mimarlık, 57.

Bayraktar, N. (2013). Tarihe Eş Zamanlı Tanıklık:Ulus ve Kızılay Meydanlarının Değişim Süreci. Ankara Araştırmaları Dergisi, 20-35.

Dilek, F., & Açıksöz, S. (1997). Ankara kentsel değişim sürecinde yeşil alan olgusunun bugünkü durumu. Ankara Sempozyumu (s. 127-137). Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi.

Memlük, Y. (2009). Bulvarın Yeşil Parçaları. Ç. Keskinok içinde, Cumhuriyet Devrimi'nin Yolu Atatürk Bulvarı. Ankara: Koleksiyonlar Derneği Yayını.